Liên kết sản xuất từ đất sạch đến rau sạch
1. Tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn
Trên đường về huyện Ba Tri, tỉnh Bến Tre, chúng ta bắt gặp những sân phơi phân bò ven đường làm mất vẻ mỹ quan và gây ô nhiễm. Tại huyện Ba Tri, số lượng hộ chăn nuôi bò lớn nhất tỉnh (đàn bò của huyện khoảng 100.000 con trên tổng số 210.000 con của tỉnh), tình trạng ô nhiễm môi trường nông thôn từ chất thải chăn nuôi đang là vấn đề rất cần được giải quyết tại Ba Tri nói riêng và Bến Tre nói chung. Với số lượng chất thải chăn nuôi nhiều và giá bán phân bò không ổn định của các thương lái, đó là điều kiện cần và đủ cho Công ty Phú Hưng Thịnh tạo liên kết thu mua nguyên liệu thông qua hợp đồng với số lượng và giá cả ổn định. Từ chất thải chăn nuôi, qua quá trình xử lý bằng nấm vi sinh, trùng quế và ủ với mụn dừa trong thời gian nhất định đã cho ra sản phẩm đất sạch. Các tổ/nhóm thu gom và bán phân bò sẽ được Công ty đầu tư lại sản phẩm đất sạch phục vụ trồng rau sạch và đây là một trong những yếu tố hình thành liên kết.
2. Hạn chế của chuỗi mặt hàng nông nghiệp
Trong thời gian gần đây, các mặt hàng nông sản tại Việt Nam nói chung và tại tỉnh Bến Tre nói riêng có giá bán rất thấp và không ổn định. Một thực trạng khác hiện nay là dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong các sản phẩm rau, quả. Do chạy theo lợi nhuận mà người nông dân lạm dụng phân, thuốc hóa học trong quá trình sản xuất; sản phẩm thu hoạch không theo thời gian cách ly mà nhà nước quy định. Điều này không chỉ ảnh hưởng trực tiếp đến người tiêu dùng mà còn ảnh hưởng đến người canh tác và làm suy giảm nguồn tài nguyên đất, nước trong tương lai. Công ty TNHH SX TMDV Việt Tâm (xã Phú Ngãi, huyện Ba Tri) liên kết sản xuất và tiêu thụ các sản phẩm nông nghiệp của nông dân theo quy trình sản xuất an toàn, có truy xuất nguồn gốc. Ngoài ra Công ty Việt Tâm đã tập huấn kỹ thuật, chọn giống, hướng dẫn người dân nông thôn cách trồng, phổ biến thời điểm gieo giống, xử lý dịch bệnh bằng phương pháp hữu cơ. Sản phẩm rau sạch Việt Tâm đã có mặt tại thị trường Bến Tre và thành phố Hồ Chí Minh với giá thành ổn định và cao hơn các mặt hàng rau củ khác và đây là yếu tố thứ hai trong liên kết.
3. Hình thành liên kết sạch
Trong năm 2017, Dự án AMD Bến Tre đã xem xét các yếu tố nổi bật của 02 Công ty trên và đã hỗ trợ vốn, tiếp sức tạo nên chuỗi giá trị sản xuất từ đất sạch đến rau sạch. Với mục tiêu chung là tăng thu nhập cho người dân nông thôn thông qua hỗ trợ đầu tư cho doanh nghiệp. Tận dụng nguồn chất thải chăn nuôi để đi đến sản phẩm rau sạch cho thị trường. Mở rộng vùng trồng rau theo hướng hữu cơ, giảm thiểu ô nhiểm môi trường từ chất thải chăn nuôi. Hướng người dân nông thôn mua bán, sản xuất theo hướng hợp tác, liên kết với doanh nghiệp thông qua tổ/nhóm hợp tác, từ đó giảm thiểu rủi ro trong quá trình sản xuất, ổn định giá thành sản phẩm và nâng cao thu nhập cho nông dân, doanh nghiệp.
Đoàn Phó Chủ tịch IFAD đến tham quan Công ty đất sạch Phú Hưng Thịnh
Công ty Phú Hưng Thịnh và Công ty Việt Tâm đã liên kết được với người dân nông thôn và đi vào giai đoạn ổn định. Đến nay, đã có 158 hộ hưởng lợi và ký kết Hợp đồng với Công ty Phú Hưng Thịnh (47 hộ nghèo và 45 hộ là nữ); 92 hộ hưởng lợi và ký Hợp đồng bao tiêu sản phẩm rau sạch với Công ty Việt Tâm (30 hộ nghèo và 37 hộ là nữ). Từ nguồn vốn Dự án và Doanh nghiệp đã tạo ra một chuỗi từ chất thải chăn nuôi đến sản phẩm là rau sạch. Sản phẩm sạch, hòa nhập với môi trường, an toàn sức khỏe và tạo thu nhập ổn định cho người dân nông thôn.
4. Giá trị liên kết
Giá trị của liên kết là một chuỗi ngắn liên tục, khép kín, đầu ra của tác nhân này là đầu vào của tác nhân tiếp theo trong chuỗi để đưa sản phẩm đất sạch, rau sạch đến tay người dùng và đây thật sự là chuỗi giá trị có sự tham gia của người nghèo. Theo ông Nguyễn Lộc Tùng - Giám đốc Công ty Việt Tâm cho biết mô hình của doanh nghiệp phù hợp với định hướng, chủ trương phát triển theo hướng chuỗi giá trị của tỉnh và của huyện. Xuất thân từ gia đình nông dân nên tôi có kinh nghiệm để làm việc với nông dân và kinh nghiệm sản xuất nông nghiệp. Trước khi thành lập công ty, tôi đã từng tham gia kinh doanh trong lĩnh vực thực phẩm sạch, với kinh nghiệm trong nghề khoảng 6 năm. Điều mong muốn của tôi là có một môi trường sạch từ nguồn thức ăn đến môi trường sống của chúng ta.
Yếu tố liên kết của công ty đất sạch Phú Hưng Thịnh đã góp phần giảm thiểu ô nhiễm môi trường, người dân nông thôn đã được liên kết lại với nhau thành các Tổ/Nhóm, tạo thành hệ thống liên kết chặc chẽ. Ông Phan Gia Thịnh - Giám đốc Công ty Phú Hưng Thịnh cho biết ban đầu rất khó khăn khi kêu gọi người dân liên kết thành Tổ/Nhóm, nhưng qua thời gian vận động của Công ty và sự hỗ trợ có trách nhiệm chính quyền địa phương, người dân đã đồng ý mua bán theo Tổ/Nhóm. Sau hơn một năm hoạt động, người dân nông thôn rất phấn khích khi liên kết mua bán với công ty vì số lượng và và giá cả ổn định hơn trước đây, giá trị của mặt hàng được nâng cao. Không những vậy, Công ty còn đầu tư lại nguồn đất sạch cho các Tổ/Nhóm trồng rau màu theo hướng hữu cơ, cải thiện đời sống và kinh tế gia đình.